وقتی کلمه “وسواس” را می شنوید، امکان دارد به اختلال وسواس فکری (OCD) فکر کنید. تحقیقات اپیدمیولوژیک گذشته نشان داده است که وسواس فکری (OCD) 4 امین مشکل روانپزشکی شایع (بعد از سوء مصرف مواد، فوبیاهای ویژه و افسردگی شدید) می باشد. وسواس ها [2]شامل افکار، تصاویر ذهنی و تنش های ناخواسته، مزاحم و ناراحت کننده ای است که ناخواسته وارد ذهن فرد خواهند شد. در صورتیکه این افکار و تصاویر از دید هر فردی بی معنی و غیر قابل باور است، اما فرد نخواهد توانست در مقابل آنها مقاومت کند و دچار اضطراب و احساس بدی می شود.
مشکل وسواس فکری- عملی (OCD) با دارودرمانی و روان درمانی قابل درمان می باشد. دارو درمانی در کنار جلسات روان درمانی (درمان شناختی رفتاری و درمان روانپریشی) به کنترل و بهبود نشانه هایی که فرد از خود نشان می دهد کمک زیادی خواهد کرد. داروهایی همچون داروهای ضد افسردگی که مسیرهای سروتونین مغز را مورد هدف خود قرار میدهند، به خوبی برای درمان فرد مبتلا به OCD مفید هستند. اگر این داروها تاثیری نداشته باشند؛ شاید داروهای ضد روانپریشی یا آنتی سایکوتیک مفید واقع شوند. در ادامه مطلب با ما همراه باشید تا با داروهای وسواس فکری آشنا شوید.
داروهای ضد افسردگی
بازدارندههای انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI ها) یکی از داروهای ضدافسردگی متداول در درمان دارویی وسواس فکری عملی هستند. آنها از گذشته برای درمان افسردگی به کار برده می شدند. تحقیقات، کارآیی SSRI ها برای درمان وسواس فکری عملی را نیز نشان دادهاند. در واقع SSRI ها به درمان هفتاد درصد از مبتلایان OCD کمک کردهاند. چهار داروی SSRI مورد تأیید وزارت غذا و دارو (FDA) برای درمان بزرگسالان مبتلا به OCD به شرح زیر می باشد:
- Luvox (فلووکسامین)
- Paxil (پاروکستین)
- Prozac (فلوکستین)
- Zoloft (سرترالین)
اگر SSRI ها برای شما جوابگو نیستند، پزشک شما میتواند Anafranil (کلومی پرامین) را تجویز کند. این دارو به عنوان داروی ضد افسردگی 3 حلقهای شناخته شده و مورد تأیید FDA می باشد. داروی آنا فرانیل دارای عوارض جانبی همچون خشکی دهان، تاری دید، آرامبخشی و تپش قلب می باشد. این شرایط منجر به بالا رفتن وزن هم خواهد شد.
برای رفع افسردگی با گیاهان دارویی این مطلب را از دست ندهید.
بارداری و داروهای وسواس
SSRI ها معمولا در دوران بارداری، به خصوص در طول 3 ماه اولیه پیشنهاد نخواهد شد. به این علت که امکان دارد مشکلی برای کودک به وجود بیاورد. با این وجود، اگر مشکلات بوجود آمده از یک بیماری روانی از مشکلات احتمالی درمان زیادتر باشد، میتوان استثنا قائل شد. متداول ترین عوارض داروهای مهارکننده مخصوص بازجذب سروتونین را می شود به 3 دسته اصلی عوارض گوارشی (همچون تهوع، اسهال و..) ، مشکلات مربوط به سیستم عصبی مرکزی (مثل مشکل خواب، اثرات جانبی بر سیستم خارج هرمی) و مشکلات جنسی تقسیم بندی کرد. توجه به این نکته الزامی می باشد که بر خلاف عوارض جانبی گوارشی و سیستم عصبی مرکزی عوارض جنسی خواهد توانست تا اتمام دوره درمان ادامه پیدا کند و این موضوع باید مورد توجه روان پزشکان قرار گیرد.
کلومیپرامین
با توجه به گایدلاین ها پیشنهاد می شود کلومیپرامین در مریض هایی که به حداقل 2 داروی مهارکننده انتخابی باز جذب سروتونین پاسخدهی درمانی مناسب نداده باشند، مورد استفاده قرار گیرد .کلومیپرامین تنها ضد افسردگی 3 حلقه ای مؤثر در درمان اختلال OCD بستگی دارد. کلومیپرامین همچون سایر ضد افسردگی ها 3 حلقه ای پنجره درمانی باریکی دارد و در صورت مصرف بیش از اندازه با عوارض خطرناکی چون طولانی شدن فاصله QT و آریتمی همراه است.
بهتر است قبل از شروع درمان مریض ها از نظر افکار و یا اقدام به خودکشی مورد بررسی قرار گیرند و در صورت وجود تفکر و یا اقدام گذشته به خودکشی استفاده از سایر گزینه های درمانی مؤثر در اولویت قرار می گیرد. برای تحمل عوارض جانبی و پیشگیری از قطع دارو بوسیله بیماران، کلومیپرامین باید با دوز های کم، 25 الی 50 میلی گرم در روز، و همراه با غذا آغاز می شود. در وهله اول درمان، برای کم شدن عوارض جانبی، می توان دوزها را به صورت قسمت شده مصرف کرد اما بعد از زیاد شدن دوز دارو به هدف مورد نظر، مناسب است دوز روزانه به نحو کامل هنگام خواب مصرف شود.
می توان در مدت 2 الی 4 هفته و با توجه به تحمل بیمار دوز کلومیپرامین را به محدوده درمانی 150 الی 200 میلی گرم در روز زیادتر کرد. به علت احتمال زیاد بروز عارضه تشنج در دوزهای بیش تر از 250 میلی گرم در روز، بیشترین مقدار مصرف روزانه کلومیپرامین 250 میلی گرم پیشنهاد خواهد شد. مصرف کلومیپرامین در مدت زمان زیاد یکی از خطرناک ترین عامل های بروز تشنج به حساب می آید و مناسب تر است مصرف این دارو در افراد با سوابق تشنج، ضربه به سر و یا وجود هر بیماری که آستانه تشنج را کم می کند با احتیاط همراه باشد.
ونلافاکسین
ونلافاکسین مهار کننده بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین(SNRI) وابسته به دوز است. این دارو در دوزهای کمتر از 150 گرم در طول روز مهار کنده قوی بازجذب سروتونین به حساب می آید و همچون داروهای مهار کننده اختصاصی باز جذب سرتونین عمل می کنند. 2 ویژگی پر اهمیت، این دارو را از داروهای مهار کننده مخصوص باز جذب سروتونین و سایر ضد افسردگی ها جدا می کند. این دارو پایین ترین اتصال پروتئینی در ضد افسردگی را دارا می باشد. دوم آن که ونلافاکسین مهار کننده ایزوآنزیم های سیتوکروم P450 نیست. دوز آن در اختلال وسواسی اجباری 75 میلی گرم یک بار در روز برای فراورده پیوسته رهش بوده و در صورت استفاده از فراورده سریع رهش باید منقسم و سه بار در روز تجویز شود و تا225 میلی گرم و حتی350 میلی گرم در روز از آن می توان استفاده نمود.
درمان OCD در موارد مقاوم یا پاسخ کم نسبت به درمان
تقریباً بیست درصد از کسانی که به نخستین داروی مهارکننده انتخابی باز جذب سروتونین واکنش درمانی مناسبی نداده اند به سایر داروها از همین دسته پاسخ خواهند داد. در این کیس ها پیشنهاد می شود که داروی مهارکننده های انتخابی باز جذب سروتونین تخست دیگر تجویز نشود و داروی دوم از همین دسته برای بیمار شروع شود. در صورت عدم پاسخ به داروی مهارکننده انتخابی باز جذب سروتونین دوم ، کلومی پرامین انتخاب سوم خواهد بود که معمولاً در افرادی که به داروهای مهارکننده های انتخابی باز جذب سروتونین پاسخ درمانی نداده باشند، بسیار تاثیرگذار عمل می نماید. ترکیب مهارکننده انتخابی باز جذب سروتونین با کلومیپرامین از درمان های تاثیرگذار در بیمارانی می باشد که پاسخ درمانی نسبی به تک درمانی نشان خواهند داد، البته توجه به اختلال دارویی کلومپیرامین و داروهای مهارکننده انتخابی باز جذب سروتونین باید زیر نظر قرار گیرد و بیمار تحت بررسی دوره ای باشد. داروهای آنتی سایکوتیک یکی دیگر از گزینش های درمان ترکیبی با داروهای مهارکننده انتخابی باز جذب سروتونین و کلومیپرامین است که می توانند در کسانی که در یک زمان از مشکل تیک هم رنج می برند تاثیرگذار واقع شوند. از سایر دارو هایی که در درمان مشکل OCD مقاوم استفاده میشوند، می توان به ونلافاکسین، کلونازپام و میرتازاپین اشاره کرد. در تحقیقات نشان داده شده است که اضافه کردن داروی میرتازاپین به داروهای مهارکننده انتخابی باز جذب سروتونین در مریض های مقاوم به درمان همراه با تاثیرات درمانی قابل قبول می باشد.
اثرات جانبی داروهای وسواس
عوارض جانبی احتمالی SSRI ها عبارت اند از:
- حس آشفتگی، لرزش یا استرس
- حس بیماری یا مریض بودن
- اسهال یا یبوست داشتن
- احساس سرگیجه
- مشکلات خواب (بی خوابی)
- سردرد
- میل جنسی پایین
همینطور احتمال پایینی وجود دارد که SSRI ها موجب بوجود آمدن افکار خودکشی یا آسیب رسیدن به خود شوند. اگر این اتفاق رخ داد، با یک پزشک عمومی تماس حاصل کنید یا به نزدیکترین اورژانس (A&E) مراجعه کنید. بیشتر عوارض جانبی بعد از چند هفته و با عادت کردن بدن به دارو بهبود پیدا کنید، اگرچه بعضی از آنها امکان دارد ادامه پیدا کنند.
